Phạm Phan Long P.E
(Radio France Internationale (RFI)8 tháng 10, 2009,
http://www.rfi.fr/actuvi/articles/118/article_5228.asp)
Các học giả và trí thức tranh đấu và các chuyên gia môi sinh Trung Quốc đã gởi thơ thỉnh cầu chính quyền Trung Quốc xét lại an toàn của những đập nước lớn và phổ biến kết quả nghiên cứu này cho dân chúng. Thư thỉnh cầu của họ đã được công bố trên tờ Đệ Nhất Tài Kinh Nhật Báo- First Business Daily (diyicaijing bao) [第一财经日报] [4]- ngày 12 tháng 6 năm 2008 và đã được Three Gorge Probe dịch ra Anh ngữ. Các nhà tranh đấu và các chuyên gia môi sinh đã nghi ngại sự an toàn của các đập nước lớn trong vùng Tây Nam Trung Quốc – nơi có tình trạng địa chấn bất ổn.
Hội Sinh Thái Việt (Viet Ecology Foundation) trân trọng kêu gọi các học giả, trí thức Việt Nam, Đông Nam Á và các nhà trí thức khắp thế giới ủng hộ kiến nghị này bằng cách ghi tên vào bản kiến nghị trên internet theo địa chỉ:
http://www.gopetition.com/online/30896.html
Bản Đồ Các Vòng Cung Địa Chấn Vân Nam và các Dự Án Thủy Điện trên sông Lan Thương
Bản thỉnh thư của trí thức Trung Quốc phỏng dịch ra như sau:
Chúng tôi nhận định cả nước đang chia sẻ đau buồn với các nạn nhân trận địa chấn tại Wenchuan (Vấn Xuyên), trước đại nạn này, phải làm tất cả mọi việc có thể làm, ngoài việc chia buồn, chúng ta cần rà soát lại mọi vấn đề để góp những đề nghị tích cực vào công tác tái thiết.
Một trong những vấn đề nổi bật nhất hiện ra từ thảm trạng này là mối an toàn của đập nước. Trận địa chấn tại Vấn Xuyên đã chứng tỏ ba vấn đề hệ trọng trong việc xây cất các đập nước tại Tây Nam Trung Quốc sau đây:
• Xây hồ chứa lớn và đập nước cao trong vòng cung đai địa chấn có thích hợp không?
• Đã có lầm lỗi khi thẩm định cường độ địa chấn khi soạn thảo phương án không?
• Các hồ chứa lớn và đập cao trong vùng địa chấn có gây ra động đất lớn không?
Chúng tôi hy vọng các cơ quan hữu trách sẽ nghiêm túc khảo cứu những vấn đề trên. Các chuyên gia trong các lãnh vực nghiên cứu liên hệ, các nhà môi sinh đã hợp tác với chúng tôi sọan thảo kiến nghị này. Chúng tôi hy vọng các cơ quan chính quyền sẽ khảo sát và công bố kết quả cho dân chúng được biết. Chúng tôi cũng mong tất cả mọi người, nếu đồng ý với quan điểm chúng tôi, cùng ký tên vào thỉnh thư này.
“Kiến nghị yêu cầu xét lại sự an toàn của những đập nước lớn trong những vùng địa chấn bất ổn tại Tây Nam Trung Quốc”
Cả nước đau lòng về thảm trạng động đất Vấn Xuyên. Chính quyền đã hành động để cứu trợ cho nạn nhân như ưu tiên một. Mọi tầng lớp xã hội đã đóng góp nhân đạo hàng ngày. Đến nay, công tác đã bước từ giai đọan cấp cứu sang giai đoạn tái định cư và tái thiết; chính quyền đang thu nhận ý kiến của mọi thành phần xã hội. Chúng tôi tham gia vào sự kêu gọi này để hy vọng các quyết định tái thiết sẽ tiến hành theo cơ sở khoa học.
Hình Địa chấn Vấn Xuyên
Hình IRN: Đập Tử Bình Phô (Zipingpu)
An tòan của các đập nước là một vấn đề nghiêm trọng nhất nổi bật lên từ thảm trạng này. Ngày 25/5/2008, trong cuộc họp báo, Phụ tá Bộ trưởng Thủy lợi tiết lộ có 2.380 hồ chứa tại 8 tỉnh và thành phố kể cả Sichuan [四川](Tứ Xuyên), Chongqing [重慶] (Trọng Khánh) và Shaanxi [陝西] (Thiểm Tây) đã bị đặt trong tình trạng bị nguy hiểm vì động đất. Các vấn đề liên hệ gồm có: đập rạn nứt, đập trượt, đường thoát nước hư hại, miệng nước chảy ra bị vỡ, tường ngăn nước sập, bờ đê vỡ v.v. Riêng tại Tứ Xuyên, 69 đập đang có nguy cơ vỡ, 310 đập bị xem như có độ nguy cơ cao, và 1.424 có độ nguy cơ trung bình.
Tổn thất vì động đất tự nó đã nặng nề, nếu thêm vào đó khi đập hay hồ chứa hư vì động đất cộng vào, cả vùng hạ nguồn sẽ bị lũ lụt, vì thế, thiệt hại nhân mạng và tổn thất tài sản sẽ cao hơn so với chỉ do động đất mà thôi.
Ngày nay, việc điều tra tổn thất tại các đập nước và bảo trì an tòan cho chúng, chẳng khác gì mất bò mới lo làm chuồng, điều thiết yếu là tái khảo sát tất cả các đồ án phát triển thủy lợi đại quy mô chưa từng có trong vùng Tây Nam Trung Quốc. Trận động đất Vấn Xuyên đã làm nổi bật ba vấn đề quan trọng về kỹ thuật xây đập tại vùng Tây Nam, tất cả đều đáng nghiêm túc quan tâm.
1. Xây hồ chứa lớn và đập nước cao trong vòng cung đại địa chấn có thích hợp không?
Vùng Tây Nam Trung Quốc là nơi có cấu trúc địa chất phức tạp và nằm trên ảnh hưởng của các lớp địa chất di chuyển, đặc biệt là phía đông đồng bằng Thanh Hải [青海]– Tây Tạng (Qinghai-Tibetan) bên cạnh Tứ Xuyên và các núi đồi và khe đá đông bắc Vân Nam, đã hình thành do là các lớp đất địa cầu vũ bão trồi lên và vỡ ra.
Vùng Tây Nam này có những nguồn nước lớn nhất Trung Quốc và là nơi sản xuất thủy điện quan trọng nhất. Trong số 13 vùng kế họach thủy điện nằm trong phương án đã có, ba vùng quan trọng nhất là:
- Vùng thủy điện trên các sông Jinsha [金沙江](Kim Sa Giang), Yalong [雅砻江]( Nhã Lung Giang), Dadu [大渡河] Đại Độ Hà, thuộc phía Tây Tứ Xuyên, Tây Bắc Vân Nam.
- Vùng thủy điện thượng lưu sông Dương Tử, Nanpan (Nam Bàn) và Hồng Thủy đều nằm giữa Tứ Xuyên và Vân Nam, và
- Vùng thủy điện sông Lan Thương [瀾滄江] (Mekong) và sông Nujiang [怒江] (Nộ Giang) tại Tây Bắc Vân Nam. (Xem phụ lục đính kèm: Bản đồ các đường địa chấn Vân Nam và các đập thủy điện trên sông Lan Thương nằm bên cạnh trong vòng 50 km).
Vùng Tây Nam Trung Quốc có cấu trúc địa chất mong manh, có sự kiện đá chảy, bùn trôi và sạt lở. Nếu xây hàng lọat những hồ chứa và đập cao trên 100 m (có khi hơn 300 m) là điều nguy hiểm. Việc phá hủy các tầng đá rộng lớn dọc theo hồ chứa sẽ dẫn đến việc cần thiết phải xây dựng dốc bờ đê, xây xa lộ, và đường hầm sau khi hồ đầy. Nếu cơn địa chấn xảy ra, việc xây cất nêu trên sẽ tăng cường độ sạt lở, đá chảy, bùn trôi, và đất sụp, và gây thêm các tổn thất phụ như lũ lụt to và đổ vỡ vì lũ lụt. Vì thế, chúng ta cần lưu tâm nhiều hơn về các vấn đề rắc rối và nguy tai ngấm ngầm có thể giáng xuống dân cư hạ nguồn hai bên sông.
2. Đã có lầm lỗi khi thẩm định cường độ địa chấn khi soạn thảo phương án không?
Khi được hỏi về độ an tòan của các đập nước trên vùng địa chấn bất ổn Tây Nam Trung Quốc, chính quyền Trung Quốc và công ty khai thác thủy điện thường trả lời một cách tự tin, nhấn mạnh yếu tố như các đập và hồ lớn đã có nghiên cứu khả thi và khảo sát khoa học, và đã có căn bản vững vàng về cường độ địa chấn của chúng để các con đập này an tòan chống được động đất. Tuy nhiên, trận động đất Vấn Xuyên chứng tỏ đã có những tính tóan sai lầm trong việc thẩm định nguy cơ của họat động địa chấn khi xây đập trong vùng này.
Đập Zipingpu (紫坪铺) (Tử Bình Phô), đập lớn nhất trên thượng lưu sông Mân Giang là một thí dụ rõ ràng. Nằm 9 km trên thượng nguồn Dujiangyan (都江堰) (Độ Giang Yến), có dung tích 1,1 tỉ m3 và mực nước cao 156 m, Tử Bình Phô là một dự án khổng lồ. Không có gì lạ, khi các chuyên gia thủy học so sánh hồ chứa này như “một vạc nước to lớn đã treo trên đầu hàng triệu dân cư Chengdu (Thành Đô) và phụ cận”.
Theo sự tiết lộ của chuyên gia địa chấn và thủy học, trong nghiên cứu khả thi của đập Tử Bình Phô, các nhà khoa học tiên liệu cường độ địa chấn cao nhất tại công trường là 7, nhưng thực tế đã cao hơn thế nhiều vì đập chỉ cách tâm điểm địa chấn có 17 km. Một chuyên gia chống địa chấn cho các đập nước đã nói, “trong vùng địa chấn cao và gần tâm điểm như Tử Bình Phô, cường độ địa chấn rất có thể đã lên đến 8 hay 9 (độ dao động như vậy là 10 hay 100 lần cao hơn đã tiên liệu). Đây là điều các nhà khoa học (thực hiện hồ Tử Bình Phô) đã không tiên đóan trước”.
Tử Bình Phô nằm cao trên đồng bằng Thành Đô, gần bên kênh chuyển nước và dẫn thủy Dujiangyan -một công trình di sản thế giới công nhận- Tử Bình Phô là con đập cả của “ Kế họach Đại phát triển Tây Nguyên”, nên đã thu hút nhiều tranh luận ngay từ buổi đầu khi còn trong giai đọan nghiên cứu khả thi. Trong đó mối ưu tư lớn nhất là tình trạng bất ổn của địa chất trong vùng nơi đập Tử Bình Phô sẽ được tọa lạc.
Kết quả động đất cho thấy đã có sai lầm trong việc nghiên cứu khả thi cho đập Tử Bình Phô khiến dân cư ngày nay hoang mang và chất vấn; nếu sai lầm như thế đã xảy ra cho một con đập cốt yếu như Tử Bình Phô, thì những con đập khác cùng xây trên vòng cung địa chấn trên thung lũng sông Mân Giang sẽ ra sao? Có thể có vi phạm sai lầm giống như Tử Bình Phô hay không? Vấn đề này có thể xảy ra cho các đập thủy điện khác đã xây và sắp xây trên các sông Đại Độ Hà, Nhã Lung Giang, Kim Sa Giang, Lan Thương (Mekong) và sông Nộ Giang hay không?
3. Các hồ chứa lớn và đập cao trong vùng địa chấn có gây ra động đất lớn không?
Tâm điểm của trận đại địa chấn Vấn Xuyên chỉ cách ven bờ hồ Tử Bình Phô nửa km. Theo nghiên cứu của các chuyên gia, hồ chứa Tử Bình Phô tọa lạc trên một vùng địa chấn bất ổn, với vòng cung địa chấn nổi tiếng tên Long Môn Sơn chạy qua đáy hồ và vùng phụ cận. Do đó dân cư có cơ sở để nghi ngờ rằng trận động đất kỷ lục này, xảy ra sau khi xây xong hồ và mực nước hồ lên cao đỉnh, rất có thể đã gây ra trận động đất ấy.
Thảm họa do các công trình kỹ thuật khai phá của lòai người, RIS (reservoir-induced seismicity) đang được thế giới theo dõi. Theo dữ liệu của các chuyên gia thuộc Ủy Ban sông Trường Giang (Changjiang Water Resources Commission, Ministry of Water Resources) đã tiết lộ tại cuộc hội thảo khả thi của đập Tam Giáp, hồ chứa có đập cao trên 100 m có xác suất có RIS là 7% tại Trung Quốc và xác suất có RIS là 34% cho các đập cao trên 200 m trên thế giới.
Trên thế giới đã có bốn trường hợp hồ chứa gây ra động đất trên 6.0 (cao nhất là 6.5), mà cả bốn đập đã được làm trong những vùng địa chất ổn định với xác suất động đất tự nhiên vốn thấp.
Tử Bình Phô không phải là hồ độc nhất xây trên vùng địa chấn còn bất ổn, còn nhiều đập khác nữa đã xây và sắp được xây tại miền Tây Tứ Xuyên và Tây Bắc Vân Nam, núi cao, khe sâu, nơi đang có các chuyển động địa chất mới và địa chấn họat động thường xuyên. Khi nghiên cứu khả thi cho đập Tam Giáp, các chuyên gia của ngành địa chất và địa chấn đã nhìn nhận rằng: “Hiện nay, không có lý thuyết khoa học vững vàng hay phương pháp nào để đánh gía và tiên liệu RIS”. Ngay cả “các nghiên cứu về cơ chế của RIS vẫn còn trong tình trạng giả thuyết”. Trong tình cảnh này, vì thế, chúng ta phải cẩn trọng về mối nguy hiểm khi cứ tiến hành khai thác thủy điện một cách tắc trách vội vàng, nhất là ở tầm đại quy mô trên vùng địa chấn bất ổn nổi tiếng như thế.
Khi các cơn hậu địa chấn vẫn còn, nhiều nạn nhân đã thiệt mạng, kinh nghiệm thương đau còn in rõ trên tâm trí, chúng tôi đưa ra đề nghị này nhân danh hàng triệu nạn nhân còn sống sót, và vì thế hệ con cháu họ, rằng các cơ quan chính quyền hữu trách nên thành lập một nhóm điều tra liên hợp, gồm có các chuyên gia và học giả dày kinh nghiệm nghiên cứu về lãnh vực này, để nhận lãnh trách nhiệm cho những công việc sau đây:
- Rà sóat lại cường độ động đất đã ấn định khi nghiên cứu xây cất tất cả các đập lớn trong vùng Tây Nam Trung Quốc.
- Xét lại nguy hiểm của những chuỗi đập và hồ chứa đối với hạ nguồn trong trường hợp động đất.
- Nghiên cứu thẩm định nguy hiểm do RIS (việc hồ chứa gây ra động đất) trong các vùng địa chấn bất ổn.
- Công bố kết quả việc điêù tra và thông tin thâu nhận được.
- Lập Kế Họach Cấp Cứu Tòan Vùng, cho những nơi đã xây hồ thủy điện, dựa theo kết luận của nhóm nghiên cứu liên hợp trên; đồng thời, điều chỉnh các kế họach khai thác thủy điện đại quy mô đang tiến hành mạnh mẽ ở Tây Nam Trung Quốc theo đúng nguyên tắc thiết kế khoa học hiện đại nhất và môi sinh.
- Tạm đình chỉ việc cấp giấy phép các đập thủy điện đại quy mô trong những vùng địa chấn bất ổn tại Tây Nam Trung Quốc cho đến khi các công tác trên được hòan thành.
- Yang Dongping, Professor, Beijing Institute of Technology
- Zhang Kangkang, Vice-chairman, Chinese Writers’’ Association
- Guo Yuhua, Professor, Qinghua University
- Liu Dong, Professor, Beijing University
- Yang Nianqun, Professor, Renmin University of China
- Liu Bing, Professor, Qinghua University
- Li Lailai, Senior Researcher, Stockholm International Environment Research Institute
- Zheng Yisheng, Senior Researcher, Chinese Academy of Social Sciences
- Shen Xiaohui, Member, Human and Biosphere National Commission
- Jiang Gaoming, Chief Senior Researcher, Institute of Botany of the Chinese Academy of Sciences
- Nu Zhi, Professor, Beijing University
- Fan Xiao, Chief Engineer, Regional Geology Investigation Team of the Sichuan Geology and Mineral Bureau
- Yang Yong, Guest Researcher, Chengdu Institute for Mountain Hazards and Environmental Research of the Chinese Academy of Sciences
- Zhan Jiang, Professor, Chinese Youth Politics Institute
- Wang Yongchen, Director, the Green Earth Volunteers
- Yu Xiaogang, Director, Yunnan Greenwatershed
- Ma Jun, Director, Institute of Public & Environmental Affairs
- Feng Yongfeng, Reporter, Guangming Daily
- Wang Jian, Chinese Environment Society
- Shi Lihong, Executive Director, Wild China
- Zhou Yan, Chinese University of Hong Kong
- Liu Tiegang, Actor, Chinese Theater
- Chen Yueqing, Director, Chen Yueqing Law Office
- Han Bing, Lawyer, Member, the Chinese Law Society
- Wang Pu, Director, Dujiangyan World Culture Heritage Office
- Yun Jianli, Director, Green Hanjiang River
- Ai Nanshan, Pesident, City Rivers Research Association of Chengdu
- Tian Jun, Director, City Rivers Research Association of Chengdu
- Ma Tiannan, Director, Xiamen Green Cross
- Xu Kezhu, Associate Professor, China University of Political Sciences and Law
- Yang Yanling, CEO of the Asia Charity Forum
- Jin Jiaman, Director, Global Environmental Institute
- Song Qinghua, Director, Community Action
- Zhou Yibo, Editor, Chinese Heritage Magazine
- Yang Xueqin, Farmer, Shigu Town, Yunnan province
- Ban Li, Director, Shaanxi Red Phoenix Engineering Volunteers Association
- Zhang Wei, Director, Beijing Hongde Zhongyu Culture Development Centre
- Zheng Keke, Researcher, Beijing Hongde Zhongyu Culture Development Centre
- Liu Shuyun, Researcher, Beijing Hongde Zhongyu Culture Development Centre
- Tian Yuan, Researcher, Beijing Hongde Zhongyu Culture Development Centre
- Zhang Jingfei, Researcher, Beijing Hongde Zhongyu Culture Development Centre
- Yu Xiaoyong, Vice-President, Tianjin Friends of Green
- Li Xiuqin, Environmental Volunteer, Xinjiang
- Sun Jun, Director, Beijing Green Cross
- Zhao Wengen, Editor, Water Supply and Drainage Magazine
- Green Earth Volunteers
- Friends of Nature
- Earth Village
- Institute of Public & Environmental Affairs
- Keep Watching Homeland (Shouwang jiayuan)
- Enviro Friends
- Wild China
- Beijing Green Cross
- Green Anhui Environmental Development Centre
- Yunnan Greenwatershed
- Huaihe River Guard
- Hebei Green Friend Association
- Green Hanjiang River
- Panjin Black Mouth Gull Protection Association
- Shaanxi Red Phoenix Engineering Volunteers Association
- Desert (Han hai sha)
- Community Action
- Chen Yueqing Law Office
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/2008_Sichuan_earthquake
[2] Chinese environmentalists and scholars appeal for dam safety assessments in geologically unstable south-west China, Probe International, https://probeinternational.org/referenced/chinese-environmentalists-and-scholars-appeal-dam-safety-assessments-geologically-unstabl
[3] GUO Shunmin, XIANG Hongfa , ZHOU Ruiqi, XU Xiwei, DONG Xingquan, ZHANG Wanxia, Longling-Lancang fault zone in southwest Yunnan, China, A newly-generated rupture zone in continental crust, Chinese Science Bulletin Vol. 45 No. 4 February 2000. http://csb.scichina.com:8080/kxtbe/fileup/PDF/00ky0376.pdf
[4] Chữ Hán và Hán Việt: Phạm Gia Hòa sưu khảo
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét